Πράξεις Βίας

dave_seaman-1680x1050

Η βία του ανθρώπου δεν είναι φαινόμενο των τελευταίων αιώνων, υπάρχει από την αρχή της ανθρωπότητας. Ο Φρόιντ προς τη δύση της καριέρας του αναφέρει ότι στον άνθρωπο υπάρχει μια έμφυτη ορμή επιθετικότητας. Η βία δεν μαθαίνεται απλά από το περιβάλλον, υπάρχει μέσα μας και σπρώχνει προς εκτόνωση.

Ο Edward Glover, ένας Άγγλος ψυχαναλυτής είπε κάποτε σε ένα άρθρο του,  «Μια γρήγορη μελέτη των ονείρων και των φαντασιώσεων των παραφρόνων ανθρώπων δείχνει ότι ιδέες για καταστροφή του κόσμου είναι εμφανές στο ασυνείδητο μυαλό. Και αφού η ατομική βόμβα δεν είναι τόσο όπλο πολέμου όσο όπλο εξολόθρευσης, είναι πιο προσαρμόσιμη στις αιμοδιψείς φαντασιώσεις  όπου ο άνθρωπος είναι μυστικά απορροφημένος σε φάσεις έντονης ματαίωσης. Η δυνατότητα που αποκτούν οι φυσιολογικοί άνθρωποι να διαχωρίζουν τον ύπνο, τις αυταπάτες, τις παραισθήσεις και την αντικειμενική πραγματικότητα έχει για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία σοβαρά αποδυναμωθεί»

Ο Glover έγραψε τα παραπάνω το 1945, αμέσως μετά την ρίψη της πρώτης ατομικής βόμβας από του Αμερικανούς στην Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, σκοτώνοντας περίπου 200,000 άτομα. Μετά από αυτό το γεγονός, η έμφυτη καταστροφικότατα του ανθρώπου δεν είναι πλέον αμφισβητήσιμη. Οι φαντασιώσεις καταστροφής που λίγο ή πολύ όλοι έχουμε καλά κρυμμένες στο ασυνείδητο μας έγιναν πραγματικότητα. Η ιστορία μας δείχνει πως ο καθένας μας μαθαίνει από την οικογένεια, τους φίλους, τους δασκάλους, την κοινωνία γενικά τους αποδεκτούς τρόπους εκφράσεις των καταστροφικών ορμών. Οι τρόποι αυτοί όμως μπορεί να είναι καταστροφικοί για μας και για τους γύρω μας. Πολλοί Αμερικανοί μετά την πτώση της ατομικής βόμβας δεχτήκαν την εκλογίκευση (rationalization) της εποχής, ότι δηλαδή η ατομική βόμβα  σταμάτησε τον πόλεμο.

Η θεωρία των ορμών του Φρόιντ μας βοήθησε να δούμε τις καταστροφικές συνέπειες των επιθετικών ορμών που εμποδίζεται η έκφραση τους. Ο Φρόιντ (1933) έγραψε ότι «Φαίνεται απαραίτητο για μας να καταστρέψουμε κάτι άλλο ή κάποιο άλλο άτομο έτσι ώστε να μην καταστρέψουμε τον εαυτό μας, για να προστατευθούμε από την παρόρμηση για αυτοκαταστροφή».

Ο Φρόιντ μας προειδοποίησε για την έμφυτη καταστροφικότατα του ανθρώπου κι’ εμείς τον αγνοήσαμε. Ο κόσμος μας σήμερα δεν είναι πιο ασφαλής απ’ ότι ήταν την εποχή των δυο παγκοσμίων πολέμων. Η σημερινή κατάσταση στις γειτονικές μας χώρες θα μπορούσε να παρομοιαστεί σαν μια βόμβα, ίσως παγκόσμιας ισχύος, με ένα φυτίλι στην άκρη έτοιμο να ανάψει οποιαδήποτε στιγμή. Το ερώτημα είναι ποιος θα βάλει πρώτος τη φωτιά στο φυτίλι.

Δεν είναι θέμα αν θα εκφραστεί η επιθετικότητα του ανθρώπου, αλλά πως θα εκφραστεί. Η ρηματοποίηση του μίσους και της επιθετικότητας φέρνει άμεσα αποτελέσματα καθώς απενεργοποιείται η ανάγκη για δράση, για πράξεις βίας. Αυτός είναι και ένας από τους στόχους στην ψυχανάλυση. Στην θεραπεία της ψυχανάλυσης ο αναλυόμενος μαθαίνει πιο υγιείς τρόπους έκφρασης της επιθετικότητας. Ειναί εφικτό μέσω της θεραπείας ο αναλυόμενος να ξεφύγει απο καταστροφικές και αυτο-καταστροφικές εκφράσεις, μηχανισμοί ασυνείδητοι, που θεμελιώθηκαν στα πρώτα στάδια ζωής και καθορίζουν την ψυχική και σωματική υγεία

Αν δίναμε στον Φρόιντ την απαραίτητη σημασία σε αυτά που μας έλεγε, ίσως σήμερα η κατάσταση στον κόσμο να ήταν διαφορετική. Ίσως θα μπορούσαμε σαν άνθρωποι και σαν κοινωνίες να αναπτύσσαμε νέα, πιο υγιές κανάλια έκφρασης της επιθετικότητας μας. Ο Φρόιντ μας έδωσε την ευκαιρία κ’ εμείς δεν την αρπάξαμε. Ποτέ όμως δεν είναι αργά.