We shall not cease from exploration s
And the end of all our exploring
Will be to arrive where we started
And know the place for the first time.
(Four Quartets, T. S. Eliot)
(Μετάφραση)
Δεν θα πάψουμε να εξερευνούμε
Και το τέλος όλων των εξερευνήσεων μας
Θα είναι να φθάσουμε εκεί όπου είχαμε ξεκινήσει
Και να γνωρίσουμε τον τόπο για πρώτη φορά.
Ο μεγάλος Αμερικανός ποιητής, T.S. Eliot, εκφράζει με την ποίηση του έναν από τους στόχους στην ψυχανάλυση.
Συνήθως ο ενδιαφερόμενος για ψυχανάλυση επισκέπτεται το γραφείο του ψυχαναλυτή ζητώντας ανακούφιση από τα συμπτώματα του ή απαντήσεις για τα προβλήματα του. Ο στόχος της κλασικής Φροϋδικής ψυχανάλυσης είναι να φέρει στην συνείδηση του αναλυόμενου απωθημένες (ασυνείδητες) σκέψεις και συναισθήματα ώστε να απελευθερώσουν τον αναλυόμενο από επαναλαμβανόμενα συναισθήματα τα οποία δεν είναι υποφερτά. Επίσης τις πλείστες φορές τα συναισθήματα αυτά είναι διαστρεβλωμένα και κυριεύουν τη ζωή του αναλυόμενου.
Ο Φρόιντ ήταν ξεκάθαρος στους ενδιαφερόμενους προς ψυχανάλυση πελάτες ως προς τις οδηγίες της θεραπείας. Πέραν από τα προκαταρτικά, ο αναλυόμενος, κατά τον Φρόιντ, θα πρέπει να ξαπλώνει στο ντιβάνι και να χρησιμοποιεί τον «ελεύθερο συνειρμό» (Free Association). Στον ελεύθερο συνειρμό ο αναλυόμενος μιλά λέγοντας τη πρώτη σκέψη που έχει στο μυαλό. Ο Φρόιντ διαπίστωσε στην πορεία ότι ο αναλυόμενος παρουσίαζε αντιστάσεις οι οποίες έφεραν την θεραπεία σε αδιέξοδο. Για τον Φρόιντ η επίλυση αυτών των αντιστάσεων ήταν η χρησιμοποίηση της ερμηνείας. Ερμηνεύοντας τους ασυνείδητους λόγους για διάφορες αντιστάσεις και συμπεριφορές του αναλυόμενου, ο Φρόιντ στόχευε να φέρει τον αναλυόμενο σε συνειδητή επίγνωση των ασυνείδητων κινήτρων του.
Η κλασική Φροϋδική ψυχανάλυση έχει κάπως ξεπεραστεί, παρόλο ότι υπάρχουν παγκοσμίως σήμερα τέτοιες σχολές. Η χρησιμοποίηση της ερμηνείας, αν και παρουσιάστηκε μία πολύ υποσχόμενη μέθοδος με μεγάλες επιτυχίες αποδείχθηκε στην πορεία να έχει αδυναμίες. Η θέση του Φρόιντ στο να φέρει το ασυνείδητο στο συνειδητό (“making the unconscious conscious”) είναι κάτι που διάφορες σχολές ψυχανάλυσης δεν ακολουθούν. Αντιθέτως, τι θεωρείται θεραπευτικό για τον αναλυόμενο είναι «να τα λέει όλα» (“to say everything”), τα οποία στην πορεία θα συμβάλουν σε μία αυτοεπίγνωση. Ο Dr. Hyman Spotnitz (1997), ιδρυτής της σχολής του Modern Psychoanalysis, αναφέρει ότι ο στόχος του ψυχαναλυτή είναι να βοηθήσει τον αναλυόμενο να ξεπεράσει αντιστάσεις οι οποίες παρεμποδίζουν την επίτευξη μιας μακρόχρονης, υγιούς πορείας μέσα από τις περιπέτειες της ζωής. Οι αντιστάσεις αυτές, αν δεν επιλυθούν μπορούν να οδηγήσουν τον αναλυόμενο (καθώς και τον καθένα από μας) σε νευρωτικές συγκρούσεις, ή ακόμα σε πιο σοβαρές επιπτώσεις ψυχώσεων ή σωματικών ασθενειών. Οποιαδήποτε παρεμβολή ή ερμηνεία έχει ως στόχο πάνω απ’όλα να βοηθήσει τον αναλυόμενο να κατανοήσει συναισθηματικά τη δική του ψυχοδυναμική.
Στην πορεία της θεραπείας, καθώς διάφορες αντιστάσεις επιλύνονται, συναισθήματα θα βγουν στην επιφάνεια. Ο ψυχαναλυτής θα “καλοσωρίσει” και θα εξερευνήσει με τον αναλυόμενο κάθε είδους συναισθήματα, είτε αυτά είναι θετικά ή αρνητικά. Τα συναισθήματα αυτά μπορεί να είναι συναισθήματα που στην πορεία της ζωής μας (συνήθως στην βρεφική και παιδική ηλικία) έχουν απωθηθεί και περάσει στο ασυνείδητο, ή μπορεί να είναι συναισθήματα που για κάποιο λόγω δεν αναπτύχθηκαν ποτέ όταν θα έπρεπε. Όταν στην πορεία της ψυχανάλυσης τέτοιου είδους συναισθήματα έρθουν στην επιφάνεια, τότε ίσως βιώσουμε αυτό που πανέμορφα περιγράφει ο Eliot, “…να φθάσουμε εκεί όπου είχαμε ξεκινήσει, και να γνωρίσουμε τον τόπο για πρώτη φορά”.