Ένα μεσημέρι άκουγα στο ράδιο από ένα τοπικό κανάλι της Λεμεσού τον δημοσιογράφο να εκφράζει, σε ύφος σοβαρού και αστείου, τους προβληματισμούς του για την ανεκτικότητα του Κύπριου. Ανάφερε ενδιαφέρον απόψεις για την επί αιώνες υποταγή του λαού μας στους διάφορους κατακτητές, και διερωτήθηκε μήπως είναι στο αίμα μας η ανεκτικότητα των καταστάσεων.
Δημοσιογράφος που σε προβληματίζει με τα λόγια του πάει να πει ότι εκτελεί δημιουργικό έργο. Καταρχήν τα λόγια του μου φέρανε στο μυαλό την θεωρία του Carl Jung περί «συλλογικού ασυνειδήτου». Συγκεκριμένα, ο Jung μίλησε για δυο ασυνείδητα. Από την μια έχουμε το προσωπικό ασυνείδητο που είναι μια προσωπική αποθήκευση εμπειριών μοναδικές για κάθε άτομο, και από την άλλη το συλλογικό ασυνείδητο που δεν αναπτύσσεται ξεχωριστά για το κάθε άτομο αλλά είναι κληρονομικό. Αποτελείται από προ-υπάρχουσες μορφές, τα λεγόμενα αρχέτυπα, που προκαθορίζουν στάσεις και συμπεριφορές.
Μήπως τότε η επιβαλλομένη, λόγω γεγονότων της ιστορίας, ανεκτικότητα του Κύπριου ενσωματώθηκε στην ψυχή μας και κληρονομείται από ασυνείδητο σε ασυνείδητο; Αν θεωρήσουμε πιθανή την θεωρία του Jung περί συλλογικού ασυνειδήτου τότε μπορούμε να θεωρήσουμε επίσης πιθανό στο συλλογικό ασυνείδητο του Κύπριου να υπάρχει τέτοια ανεκτικότητα.
Σε συνέχεια των σκέψεων μου σκέφτηκα τις δικές μου ανεκτικότητες. Θυμήθηκα μια φράση που άκουγα συχνά από παιδί όταν ένιωθα αδικημένος και ήθελα να διεκδικήσω το δίκαιο μου: «άστο, έννοια σου». Όταν σε «τρώει το δίκαιο σου» και θέλεις κάπου να το πεις, το τελευταίο πράγμα που θέλεις να ακούσεις είναι αυτές οι δυο λέξεις, «έννοια σου». Το θεωρώ υποτίμηση της ανθρώπινης φύσης και αξιοπρέπειας. Το αίσθημα αδικίας φέρνει το αίσθημα της ματαίωσης (frustration) και το αίσθημα της ματαίωσης φέρνει θυμό. Ο θυμός θα πρέπει να εκτονώνεται και η ρηματοποίηση των συναισθημάτων είναι ο πιο ώριμος και υγιείς τρόπος έκφρασης.
Να λες έμμεσα σε ένα άτομο που νιώθει πόνο, θυμό, αδικία ή απογοήτευση να μην εκφράζεται με αυτό τον τρόπο και να το αφήσει να περάσει είναι ότι χειρότερο. Σε τέτοια περίπτωση υπάρχουν δυο επιλογές. Στην πρώτη επιλογή το άτομο θα αντιδράσει και θα θυμώσει περισσότερο (ευτυχώς αυτή ήταν και η δικιά μου αντίδραση). Στη δεύτερη, και χειρότερη, επιλογή το άτομο θα νιώσει ενοχές για τα αρνητικά του συναισθήματα και θα τα απωθήσει. Παιδιά που μεγαλώνουν με τέτοια αντιμετώπιση από το στενό περιβάλλον μπορεί να μην έχουν ευχάριστη κατάληξη. Σε τέτοιες περιπτώσεις πιθανό να συναντάμε τον μελλοντικό καταθλιπτικό, ψυχοσωματικό, μαζοχιστή που είναι έτοιμος να ανεχθεί τα πάντα.
Στην πορεία της εφηβείας μου διαπίστωσα ότι και οι φίλοι μου είχαν την ίδια αντιμετώπιση από τους γονείς τους κυρίως για παρόμοιες καταστάσεις. Η γενιά του «έννοια σου» είναι εδώ, σε όλο της το μεγαλείο.
Δεν θα πρέπει όμως να ρίξω ευθύνες αποκλειστικά στους γονείς μου ή στους γονείς της Κύπρου. Το πιο πιθανό οι γονείς να επαναλαμβάνουν απλά τον τρόπο που και εκείνοι αντιμετωπίστηκαν, έμμεσα ή άμεσα, συνειδητά ή ασυνείδητα, από τους δικούς τους γονείς. Έτσι η εφαρμογή της στρατηγικής του «έννοια σου» ή «σώπα να περάσουμε» περνά από γενιά σε γενιά.