Talk the talk and walk the walk

The older I get, the wiser (I believe) I become. Along the way I’ve come to realise over and over again that humanity can be divided into two categories: To those who know how to talk the talk and to those who know how to walk the walk. The majority belong to the first group.

Some people may be complaining and whining about any kind of issue or problem they are facing. Most of them know the solution. But as most things in life, it’s easier said than done (or so they say). The unconscious forces pulling them back are stronger. So they keep whining.

It was Freud who first started to doubt his own theory, namely, that man is driven by the pleasure principle, that is, to seek pleasure and avoid pain. In his long line of work he realised that some people choose to remain self-destructive. He concluded that there may be pleasure in pain also but usually the person doesn’t consciously experience the pleasure. There is an unconscious satisfaction that “I am getting what I deserve.” 

But this process is unconscious, the person doesn’t realise that he’s doing it. What he knows consciously is that he wants to be constructive in life, but the results show the contrary. The reasons for this are rarely clear, especially at the beginning of therapy. After some time the reasons may start to show and the client may get to the bottom of things. But even when the problems were established in a very early stage of life when there was no language or memory, work can still be done. Psychoanalysis emphasizes the emotional communication in the room between the analysand and the analyst. And emotions were there from the very beginning of life when there was no language communication. For the psychoanalyst (and the analysand) the feelings in the room are the tools to make sense in a senseless world, whether an internal or external one or both.

Usually the person who is repeatedly acting destructively towards himself may have experienced a variety of negative emotions early in life like, anger, betrayal, abandonment, disappointment, etc. Whether these feelings are justified or not is irrelevant, these feelings are real. And even if they are unconscious they are still affecting the person’s life.

I’m always reminded of T.S. Eliot’s poem whenever I think about the goal we want to reach in psychoanalysis:

“We shall not cease from exploration

And the end of all our exploring

Will be to arrive where we started

And know the place for the first time.”

Nobody said it’s easy, but it’s all well worth it.

Psychoanalysis is a talking therapy. You learn to talk but eventually you need to walk. It may take some time, it depends on the individual, each person is unique. At some point the analysand would take control of his life and would finally do the things that he had always said he would do but never did. He was just a talker, now he is becoming a walker.

Simplicity

Τον τελευταίο καιρό μου έρχεται συχνά στο μυαλό το μικρό αγαλματάκι που πήρα σαν ενθύμιο από μια επίσκεψη μου σε συνοικία των Amish στο Lancaster, Pennsylvania. Δεν είναι τόσο το άγαλμα που μου έκανε εντύπωση όσο η επιγραφή από κάτω, “Simplicity” (απλότητα). Αλήθεια όμως, γιατί τώρα?  

Η επίσκεψη πραγματοποιήθηκε το καλοκαίρι του 2018. Ποιος να μου το’λεγε τότε ότι περίπου ένα χρόνο μετά, προς το τέλος του 2019, η παγκόσμια ιστορία θα αρχίζει να αλλάζει. Τότε ήμασταν ακόμα στο pre-Covid era. Πόσο ειρωνικό άλλωστε να διαχωρίζουμε τον χρόνο μας πλέον σε before Covid και after Covid σαν σημείο αναφοράς, κάτι που η ανθρώπινη ιστορία έκανε (και κάνει) για τις χρονικές περιόδους πριν και μετά την γέννηση του Θεανθρώπου.

Δεν θα μπω σε συζήτηση για τα υπέρ ή κατά του εμβολιασμού. Ο καθένας ας κρίνει και πράξει ανάλογα, φτάνει να μην καταπατά με οποιοδήποτε άμεσο ή έμμεσο τρόπο την ελευθέρια του άλλου να αποφασίσει πως θέλει να διαχειριστεί το σώμα του.

Κατάφεραν να διαχωρίσουν τον κόσμο σε παγκόσμιο επίπεδο, έτσι για να εξυπηρετείτε καλύτερα ο σκοπός τους. Το Διαίρει και Βασίλευε, αρχή των Ιησουϊτών, καλά βασιλεύει. Όμως όταν βλέπω τον δικό μου λαό τόσο διαιρεμένο όσο σήμερα, αυτό με λυπεί αφάνταστα. Και έχουμε άσχημη εμπειρία σαν Κύπριοι όταν δεν είμαστε ενωμένοι. Αλλά λαός που ξεχνά την ιστορία του είναι καταδικασμένος να επαναλαμβάνει τα ιδιά λάθη.

Στις προσωπικές μου συνεδρίες παρατηρώ μια σταδιακή αύξηση της σύγχυσης. Η ζωή μας τα τελευταία δυο χρόνια έγινε ακόμα πιο περίπλοκη και έχει επιφορτίσει ακόμα παραπάνω την ήδη επιφορτισμένη ζωή των πλείστων από μάς. Και όλα αυτά μας έχουν αποδυναμώσει σε όλα τα επίπεδα. Κάποιοι συνάνθρωποι μας φτάνουν σε απελπισία, που υπό τις περιστάσεις ίσως να είναι φυσιολογικό συναίσθημα.

Θυμάμαι τότε στην Αμερική όταν βίωσα (έστω και απέξω) την απλή ζωή του Amish, ένα μέρος μου ζήλεψε. Σήμερα, ζηλεύω ακόμα πιο πολύ. Οι Amish, που ως επι το πλείστων, ακολουθούν πιστά τον γραπτό λόγο του Θεού, που δεν είναι άλλος από την Αγία Γραφή, μου δείξαν πόσο όμορφη είναι η απλή ζωή.

Όμως ο “σύγχρονος” άνθρωπος παρατηρεί υποτιμητικά τον “απαρχαιωμένο” Amish, που δεν έχει Facebook και Instagram και κάθε λογής μέσω κοινωνικής δικτύωσης (ή εξαπάτησης). Και να θεωρεί ο άνθρωπος τον εαυτό του τυχερό που ζει στον πολιτισμό. Αλλά άκου ανθρωπάκο, “Πίσω από τη μάσκα της κοινωνικότητας και της φιλίας κρύβεις ένα κτήνος, ανθρωπάκο.” (Βίλχελμ Ράιχ, Άκου Ανθρωπάκο)

Οι ευαίσθητες ψυχές είναι καταδικασμένες να υποφέρουν. Οι αναίσθητες ψυχές, ακόμα πιο καταδικασμένες, στην προσπάθεια τους να αποφύγουν τον πόνο, καταφεύγουν και προσαρμόζονται σε συμπτώματα άγχους, κρίσεων πανικού, φοβίες, και κάθε λογής νευρώσεις.

Ας αναλογιστεί ο καθένας τις σκέψεις και τις πράξεις του. Και ο καθένας ας είναι υπόλογος σε αυτά. Όσο για μένα, θα παραμείνω ρομαντικός αλλά και ρεαλιστής, υπερασπιστής της αλήθειας, με κάθε τίμημα. Και να θυμόμαστε ότι το ψέμα έχει ταχύτητα, αλλά η αλήθεια έχει αντοχή. “Επειδή, δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι ενάντια στην αλήθεια, αλλά υπέρ της αλήθειας.”(Προς Κορινθίους, 13:8) Αυτό για τους σημερινούς διώκτες της αλήθειας που μάχονται άσκοπα και ανούσια παρασύροντας, δυστυχώς, μαζί τους πλήθος κόσμου.

Έτσι, ακόμα μια από τις αρχές μου πλέον, το simplicity, θα εφαρμόζω στη ζωή μου όσο μπορώ.

Μακάρι Αυτός που είναι η “Οδός, και η Αλήθεια, και η Ζωή” (Κατά Ιωάννη, 14:6) να μας φωτίσει…Φτάνει να Τον αφήσουμε.

Και που λές ευτυχία…

Στις πλείστες περιπτώσεις οι λόγοι και τα κίνητρα που ωθούν κάποιον στην δυστυχία παραμένουν ασυνείδητα. Ο άνθρωπος μπορεί να κατανοεί συνειδητά ότι ορισμένες αποφάσεις που χρειάζεται να πάρει  ή πράξεις που χρειάζεται να κάνει δεν θα του βγουν σε καλό. Εντούτοις πάει κατευθείαν στο γκρεμό. Κάτι μέσα μας μας σπρώχνει προς τον αυτοκαταστροφή. Μετά μας φταίει η μοίρα μας, για κάποιους ο Θεός και για ορισμένους φταίνε όλοι οι άλλοι.

Ο άνθρωπος έχει μια επιθυμία να δείχνει πως είναι καλά και ευτυχισμένος. Κάποιες φορές μπορεί να πείσει και τον ίδιο του τον εαυτό ότι αυτή είναι η πραγματικότητα. Ο ευτυχισμένος άνθρωπος, όμως, δεν έχει καμία ανάγκη να βροντοφωνάζει και να προωθεί την ευτυχία του μέσω Facebook, Instagram, και κάθε λογής μέσο κοινωνικής δικτύωσης (ή εξαπάτησης). Όταν είσαι ευτυχισμένος δεν χρειάζεσαι επιβεβαίωση από κανένα like στην ανάρτηση σου. Όταν είσαι ευτυχισμένος, είσαι απλά ευγνώμων.

Για να δεις καμιά φορά την εσωτερική πραγματικότητά πρέπει να αποτραβηχθείς από αυτήν. Καθώς η θεραπεία στην ψυχανάλυση προοδεύει, ο αναλυόμενος επιλύει θέματα και αντιστάσεις που τον κρατούσαν σε απόσταση από την ευτυχία, την υγειά και την ζωή. Και τότε, όταν βρεθεί απ’έξω, μπορεί να δει και να καταλάβει συναισθηματικά τι τον ωθούσε (ασυνείδητα τις πλείστες φορές) στην δυστυχία. Και τότε αρχίζει η δουλειά.

Κάπου έχω διαβάσει ότι ευτυχία είναι μια βαλίτσα στο χέρι και ένας προορισμός που περιμένει. Μπορεί να μην είναι και το πιο ευχάριστο ταξίδι καθώς θα έρθουμε αντιμέτωποι με τον ίδιο μας εαυτό, ίσως τον χειρότερο μας εχθρό. Ο προορισμός όμως μας γεμίζει φώς και ελπίδα.

Η πείρα και εμπειρία μου στην ψυχανάλυση, αλλά και η πίστη μου στο Θεό, μου έχουν δείξει ότι ο άνθρωπος δεν σχεδιάστηκε για να είναι δυστυχισμένος. Αντιθέτως, ο ευτυχισμένος άνθρωπος που ζει σε αρμονία με την δημιουργική του φύση είναι λιγότερο επιρρεπής σε ασθένειες καθώς έχει ισχυρότερο ανοσοποιητικό σύστημα. Τελικά ίσως χρειάζεται πολύ περισσότερη προσπάθεια να είναι κάποιος δυστυχισμένος παρά ευτυχισμένος.

Να είσαι ευτυχισμένος όμως δεν συνεπάγει την ύπαρξη αποκλειστικά θετικών συναισθημάτων. Η ζωή δεν είναι μια ευθεία γραμμή. Έχει τα πάνω της και τα κάτω της. Κάθε συναίσθημα θα πρέπει να είναι καλοδεχούμενο όσο αμήχανα και αν αυτό μας κάνει να νιώθουμε. Η αποφυγή, ή ακόμα χειροτέρα, η απώθηση αρνητικών συναισθημάτων θα έχει αντίκτυπο σε μας, είτε σωματικά είτε ψυχικά, κάποια στιγμή στο μέλλον.

Αλλά και σε συναισθηματικό πάτο να φθάσουμε, την ελπίδα ποτέ δεν πρέπει να χάσουμε. Το θετικό όταν φθάσουμε στον πάτο είναι ότι δεν υπάρχει πιο κάτω. Ίσως χρειαστεί να παραμείνουμε εκεί για λίγο (ή πολύ), έως ότου ανακτήσουμε δυνάμεις και αρχίσουμε την άνοδο. Η πίστη, η ελπίδα και η αγάπη κάποια στιγμή θα πρέπει να έλθουν (ή να επανέλθουν).  Όπως αναφέρει και ο απόστολος των εθνών Παύλος στην πρώτη προς Κορινθίους επιστολή, “Εις δε την παρούσαν ζωήν, μένει η πίστις, η ελπίς και η αγάπη, τα τρία αυτά, μεγαλύτερα δε μεταξύ αυτών είναι η αγάπη.”

Ζωή χωρίς φάρμακα?

Διάβασα πρόσφατα ένα άρθρο από μία συνάδελφο στο περιοδικό Therapy Today που εκδίδεται από το BACP (British Association for Counselling and Psychotherapy). Το άρθρο με τίτλο “Time to talk about medication” (Καιρός να μιλήσουμε για τα φάρμακα) αναφέρεται εκτενώς στην σημερινή (ίσως παγκόσμια) τραγική κατάσταση χορήγησης φαρμακευτικών αγωγών σε άτομα που περνούν μια δύσκολη συναισθηματική κατάσταση. Η κατάθλιψη και οι αγχώδες διαταραχές είναι σε μια συνεχόμενη αύξηση.

Δεν θα αναλύσω τους λόγους για αυτή την έξαρση καθώς αυτό από μόνο του είναι ένα τεράστιο κεφάλαιο. Απλά να πω τη θέση μου σαν ψυχαναλυτής ότι ο άνθρωπος με όλες τις εξελίξεις, τεχνολογικές, επιστημονικές, ιατρικές, κοινωνικές, οικονομικές, κ.ο.κ., κάθε άλλο από την προσωπική του εξέλιξη έχει πετύχει. Και αφού έχουμε χάσει τον σκοπό και το νόημα της ύπαρξης μας, αναπόφευκτα έχουμε χάσει και την θέληση για ζωή και υγειά, με την κατάθλιψη να βρίσκεται προ των πυλών. Πίσω στο θέμα μας.

Οι έρευνες έχουν δείξει ότι άνθρωποι με ελαφριά προς μέτρια κατάθλιψη συχνά αναρρώνουν πλήρως σε 6 με 8 μήνες χωρίς καμία φαρμακευτική αγωγή. Επίσης η έρευνα αναφέρει ότι υπάρχουν αρκετά στοιχεία που καταδεικνύουν ότι η αντιμετώπιση της κατάθλιψης με φάρμακα μπορεί να κάνει περισσότερο κακό παρά καλό. H φαρμακευτική προσέγγιση προκαλεί φυσιολογικές και ψυχολογικές αλλαγές τις οποίες ο ασθενής βιώνει ως ευεργετικές. Η ουσία όμως είναι ότι αυτά τα φάρμακα δεν έχουν καμία επίδραση στη αιτία που δημιούργησε το πρόβλημα. Έτσι η αιτία του προβλήματος (που στις πλείστες φορές παραμένει ασυνείδητη) θα καραδοκεί και με την πρώτη ευκαιρία θα επανέλθει και θα έχουμε ξανά την κατάθλιψη (ή τις κρίσεις πανικού, ή τις φοβίες, κ.ο.κ.) στο προσκήνιο να μας βασανίζουν και να καταλήγουμε ξανά στα ίδια ή σε άλλα φάρμακα και τότε αντιλαμβανόμαστε ότι βρισκόμαστε εγκλωβισμένοι σε ένα κύκλο χωρίς τέλος, χωρίς νόημα, και χωρίς ουσία.

Ο Αμερικάνικος Ψυχολογικός Σύλλογος αναφέρει ότι μεταξύ των χρόνων 1999 και 2014 υπήρξε αύξηση 64% στην χρήση αντικαταθλιπτικών. Σήμερα υπάρχει ακόμα μεγαλύτερη αύξηση και τα νούμερα όπως φαίνεται όλο και θα αυξάνονται. . Ο Moncrief (2009) στο βιβλίο του “A straight talking introduction to psychiatric drugs”, βλέπει ότι αυτή η εξάρτηση σε ψυχιατρικά φάρμακα είναι συμπωματική μιας κατάστασης οπού απλά αποφεύγουμε να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα της ζωής, και για αυτό ρίχνει ευθύνη και στους γιατρούς. “Το ιατρικό επάγγελμα έχει δημιουργήσει αυτή την κουλτούρα όπου οι άνθρωποι αναμένουν φάρμακα σε περιόδους συναισθηματικής δυσφορίας και οι γιατροί τους αναμένουν να αναμένουν αυτά τα φάρμακα. ”

 Και ενώ οι πλείστοι άνθρωποι που υποφέρουν συναισθηματικά βλέπουν τα συναισθήματα τους σαν εχθρό, στην ψυχανάλυση μαθαίνουμε ότι τα συναισθήματα είναι σύμμαχος μας. Και ενώ στην ψυχιατρική ο στόχος είναι τα συναισθήματα αυτά να καταπολεμηθούν, στην ψυχανάλυση τα συναισθήματα είναι ο δρόμος προς την απελευθέρωση. “Υπάρχει μια πεποίθηση ότι αυτά τα χάπια θα απομακρύνουν δυσάρεστα συναισθήματα λες και τα συναισθήματα αυτά δεν έχουν σημασία. Είναι τα μέσα με τα οποία ερμηνεύουμε την πραγματικότητα. Όμως στον κόσμο σήμερα υπάρχει μια κοινωνική προσδοκία ότι θα πρέπει να νιώθουμε μόνο τα ευχάριστα συναισθήματα και τα υπόλοιπα να τα ξεφορτωνόμαστε. Ο ρόλος μας είναι να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να καταλάβουν ότι είναι αποδεκτό να νιώθουν. ”

Σίγουρα είναι πολύ πιο δελεαστικό να κατευθυνόμαστε στην εύκολη και  “ανώδυνη” λύση των χαπιών αντί σε μια ψυχοθεραπεία όπου ερχόμαστε φάτσα με όλα μας τα συναισθήματα, θετικά και αρνητικά. Αυτή η λύση όμως δεν είναι πραγματική λύση. Είναι απλά καταπολέμηση συναισθημάτων και συμπτωμάτων χωρίς καμία επίλυση του προβλήματος που έφερε όλα αυτά στην επιφάνεια. Και όπως καταλήγει η συνάδελφος στο άρθρο της, “Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως, εάν όλα τα συναισθηματικά προβλήματα λύνονταν με ένα χάπι, θα είμασταν σίγουρα όλοι ευτυχισμένοι μέχρι τώρα. Όμως δεν είμαστε.”

Η Λεμεσός με τα φαλλικά της σύμβολα

Θυμάμαι (είμαι σίγουρος και πολλοί άλλοι) στην παιδική και εφηβική ηλικία τον ανταγωνισμό μεταξύ των αγοριών για το ποιος έχει το μεγαλύτερο όργανο. Ο παιδικός ανταγωνισμός είναι πάντα εντονότερος στα αγόρια. Αυτή η ανάγκη για επίδειξη ισχύος παίρνει πολλές μορφές και συνήθως το πέος είναι το όργανο που θα έχει την καλύτερη αντιπροσώπευση για αυτή την ισχύ. Φυσικά αυτές οι συνδέσεις μπορεί να έχουν μια εκ γενετής προδιάθεση αλλά είναι η κοινωνία που θα τις ενισχύσει. Οι άντρες στην κοινωνία μας, αυτοί οι macho men, σύζυγοι και πατέρες, θα γίνουν τα πρότυπα στα παιδιά μας, στα αγόρια μας.

Επειδή όμως είμαστε άνθρωποι και όχι ζώα (χωρίς να σημαίνει ότι είμαστε καλύτεροι από τα ζώα) οι κοινωνικοί περιορισμοί δεν μας αφήνουν να εκφράζουμε τις σεξουαλικές μας ορμές με τον τρόπο που τις εκφράζουν τα ζώα.  Οι σεξουαλικές ορμές μέσω της ψυχικής άμυνας της μετουσίωσης (sublimation) θα πάρουν διάφορες μορφές, οι οποίες δεν είναι πάντα υγιείς. Υπάρχει ένας ασυνείδητος παραλληλισμός μεταξύ σεξουαλικής δύναμης και δύναμη ισχύος που καλύπτει τομείς όπως χρήμα, αυτοκίνητο, σπίτια κ.ο.κ. Για αυτό και βλέπουμε όμορφες γυναίκες να συνοδεύουν εικόνες που έχουν να κάνουν με πολλή χρήμα, με γρηγορά και ακριβά αυτοκίνητα, με πολυτελή σπίτια.

Ο άνθρωπος, ο άντρας ειδικά, βρίσκεται, συνειδητά και ασυνείδητα, σε ένα ατελείωτο εσωτερικό και εξωτερικό ανταγωνισμό για φτάσει πιο ψηλά σε ένα αγώνα χωρίς ουσία για να υπερισχύσει. Αν κάποιος στην πορεία αποκτήσει σοφία (ίσως η σπουδαιότερη αρετή) τότε θα καταλάβει πόσο μάταια αγωνιζόταν για χρόνια (κάποιοι για ολόκληρη ζωή) για μάταιους στόχους.

Το υπαρξιακό κενό του ανθρώπου δεν γεμίζει με κτήσεις και κατακτήσεις. “Είδε ο άνθρωπος το ύψος των κατακτήσεων του, αλλά ξέχασε το βάθος της ψυχής του. Το άγχος και η κατάθλιψη πήραν επιδημικές διαστάσεις. Υπάρχει κάτι μέσα στον άνθρωπο που δεν μπορεί να ικανοποιηθεί με πράγματα αυτής της γης, παρά μόνο μ’ Εκέινον που τον δημιούργησε.”

Αυτή η δίψα για δύναμη έχει κτυπήσει για τα καλά τα τελευταία χρόνια την Κύπρο μας. Μια βόλτα στην όμορφη Λεμεσό με τα κατασκευαστικά της έργα θα διαπιστώσει κανείς του λόγου του αληθές. Φυσικά πιο έντονα θα διαπιστώσει κάποιος πόσο έχουν μεγαλώσει τα κτίρια μας προς τα πάνω. Συνεχώς προσθέτονται όροφοι στα κτίρια, και ο άνθρωπος μέσα στην φιλοδοξία/ματαιοδοξία του, όσο πιο ψηλά νομίζει ότι φτάνει με τον πλούτο και την ισχύ, τόσο πιο χαμηλά πέφτει.

Η Λεμεσός έχει γεμίσει με αγοράκια που ανταγωνίζονται ποιος έχει την πιο μεγάλη… “κατασκευή”.

Η αδικία που πληγώνει

“Καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν,ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν.”

Μέγιστη σοφία φανερώνει ο ενσαρκωμένος Θεός μέσα απο την προσευχή που προτείνει στους ακόλουθους του. Αν μόνο η ανθρωπότητα Τον άκουγε πόσο διαφορετικός θα ήταν ο κόσμος σήμερα.

Ο πόνος του παρελθόντος στοιχειώνει τον άνθρωπο καθηλώνοντας τον εκεί, καταδικασμένο στο παράπονο, στην αδικία που υπέστησαν, στην απογοήτευση, στην μιζέρια. Κάποιοι άνθρωποι φαίνονται ανίκανοι να προχωρήσουν και να συγχωρήσουν. Υπάρχει μια ασυνείδητη ικανοποίηση, μια ταύτιση με την αδικία και το παράπονο, λες και αν το ξεπεράσουν θα χαθούν, θα χάσουν το νόημα, λες και ο πόνος γίνεται αυτοσκοπός. 

Στο βιβλίο του “Η αδικία που πληγώνει», ο ψυχοθεραπευτής Δημήτρης Καραγιαννης αναφέρει και συμπεράνει, «Η ελευθερία καταργείται από την αίσθηση της αδικίας. Αυτός που αισθάνεται αδικημένος δεν συνειδητοποιεί ότι χάνει τη ζωή του, καθώς ο νους του γυρνά διαρκώς στο γεγονός και στα πρόσωπα που τον πλήγωσαν. Η χειρότερη αδικία που μπορεί να υποστεί κάποιος δεν αφορά την βλάβη που του έγινε, αλλά την ομορφιά που δεν θα βιώσει, αν καθηλωθεί στο επώδυνο παρελθόν.»

Από την άλλη ομως, ο αδικημένος, ο πονεμένος, ο παραπονεμένος, δεν χρειάζεται κάποιον να του υπενθυμίζει ποσό όμορφη είναι η ζωή για να ξεπεράσει τα συναισθήματα που νιώθει. Στην καλύτερη περίπτωση μια τέτοια προσέγγιση μπορεί να εκνευρίσει τον αδικημένο και αυτό είναι καλό διότι σε τέτοια άτομα υπάρχει μεγάλος ασυνείδητος θυμός που η εξωτερίκευση του (μέσω του λόγου φυσικά) βελτιώνει την κατάσταση. Συνήθως όμως τέτοια προσέγγιση θα επιφέρει πίεση και άγχος στο άτομο ότι θα πρέπει να νιώθει καλά και αυτό θα προκαλέσει και ενοχές για την κατάσταση του που μοιάζει με ένα συναισθηματικό αδιέξοδο. 

Για τα κοντινά του άτομα ο αδικημένος καταντάει κουραστικός. Οι άνθρωποι συνήθως αποφεύγουν άτομα που εκπέμπουν μια μιζέρια που ίσως ακόμη να τους αναβιώνει ασυνείδητα δικές τους αδικίες και απογοητευσεις από το μακρινό τους παρελθόν. Όπως και να’χει ο αδικημένος απομονώνεται, και έτσι έχει ακόμα ένα λόγο να παραπονιέται για τους άλλους. 

Ο άνθρωπος αυτός θα πρέπει να αποταθεί στους ειδικούς για ψυχανάλυση (ή ψυχοθεραπεία). Οι ειδικευμένοι ψυχοθεραπευτές έχουν εκπαιδευτεί πολλά χρόνια στο να μπορούν να υπομένουν συναισθηματικά και να είναι παρών με κάθε περίπτωση. 

Ο δρόμος μπορεί να είναι μια πρόκληση και για τους δυο, θεραπευόμενο και θεραπευτή, όμως μπορεί να είναι λυτρωτικός. Έχει παρατηρηθεί ότι στην πορεία της θεραπείας ο αναλυόμενος αρχίζει να βλέπει την ζωή διαφορετικά χωρίς καν να συνειδητοποιεί τι έχει αλλάξει. Οι άνθρωποι αυτοί που καταφέρνουν να απεγκλωβιστούν από τις αλυσίδες που τους καθήλωσαν στο παρελθόν, νιώθουν επιτέλους ελεύθεροι, και αρχίζουν να βιώνουν την ομορφιά που για τόσο καιρό έχουν στερηθεί. 

The Wonderful Wizard

Most people visiting my office for an initial session seek an immediate relief of their emotional suffering. They see in the therapist the magician who would transform their pain once they see him, just like Dorothy and her friends in the Wizard of Oz expected all their problems to be resolved once they find the wonderful wizard of Oz. The frustration and disappointment are obvious in Dorothy and her friends once they realise that the wizard is not who they expected him to be. Dorothy realises then that, after all, all the magic is within.

In psychoanalysis, like in any other form of psychotherapy, things don’t turn out so convenient in such short time, as it happened with Dorothy. The person showing up at the psychoanalyst’s office with an unconscious, infantile expectation that with a movement of his magic wand the therapist will perform his magic and sadness be transformed to happiness, is up for a big disappointment. And that’s ok, that is the feeling to have under the circumstances. It’s not so much about the intensity of the feeling but what to do with that feeling. Sometimes the potential client will never return after the first session. Other times, though, he will be back and then slowly work can start.

It’s ok to have a strong need and desire to feel better. It’s ok to feel angry, frustrated, depressed, abandoned, disappointed, in pain, when those needs and desires are not met. The best place to work them through is in the room with the therapist.

My experience has shown me that the best results come to those who endure all the pain.

So, respect to the people who stayed with all the pain, didn’t run away from it, and in the long run, the pain set them free.

“Just when the caterpillar thought her life was over… she began to fly”

Τα φαντάσματα των Χριστουγέννων

Τα Χριστούγεννα δεν είναι για όλους η καλύτερη περίοδος του χρόνου, όπως λέει και το τραγούδι,“It’s the most wonderful time of the year…” Τα κοινωνικά στερεότυπα των Χριστουγέννων μας βομβαρδίζουν από την παιδική ηλικία. Εικόνες από οικογένειες που πλέουν σε πέλαγα ευτυχίας, διπλά από το τζάκι, με το πανέμορφο δέντρο στολισμένο και τα αμέτρητα δώρα από κάτω, και την ζουμερή γαλοπούλα έτοιμη για σφαγή, αποτυπώνονται στο παιδικό μυαλό και σαν μια ασυνείδητη διαδικασία ταυτίζονται με την προσδοκία όλων των μελλοντικών Χριστουγέννων. Και όλα αυτά θα έρθουν να μας στοιχειώνουν για τα υπόλοιπα Χριστούγεννα της ενηλικίωσης μας όπως στοίχειωνε το φάντασμα των Χριστουγέννων τον Εμπενέζερ Σκρούτζ στο αγαπημένο παραμύθι του Τσάρλς Ντίκενς. Και τότε λαμβάνουμε τους εαυτούς μας να νιώθουμε κάπως παράξενα και μελαγχολικά τις μέρες των Χριστουγέννων, χωρίς να αντιλαμβανόμαστε το γιατί, καθώς οι ασυνείδητες προσδοκίες του παρελθόντος αφυπνίζονται σπρώχνοντας μας απελπισμένα να εισέλθουμε στο πνεύμα των Χριστούγεννων, το διαβόητο Christmas spirit, που απλά μας κάνει να νιώθουμε ακόμα χειροτέρα για τον εαυτό μας που δεν μπορεί να απολαύσει την “καλύτερη περίοδο του χρόνου”.

Επίσης καθώς πλησιάζει το τέλος του χρόνου καθένας από μας κάνει τον απολογισμό του για την χρονιά που πέρασε. Και αν η χρονιά δεν ήταν η αναμενομένη τότε έχουμε ακόμα ένα λόγο να είμαστε καταθλιπτικοί την περίοδο των Χριστουγέννων. Και ο άνθρωπος δυστυχώς, λίγο από τη φύση του και λίγο από τις κοινωνικές προσδοκίες, ποτέ δεν είναι ικανοποιημένος με αυτά που έχει και πάντα θα αποζητάει περισσότερα.

Πόσο όμορφα θα ήταν τα πράγματα αν αναλογιζόμαστε αυτά που έχουμε, όσο λίγα και αν μπορεί να φαίνονται, και να νιώθαμε πραγματική ευγνωμοσύνη για αυτά.

Χαμένες παιδικότητες

‘Έχετε διερωτηθεί που πήγαν τα παιδικά μας χρόνια? Θεωρούμε σαν ώριμοι άνθρωποι ότι η παιδικότητα μας είναι στοιχειό του παρελθόντος και σαν ενήλικες πρέπει να συγκεντρωνόμαστε στα ενήλικα πράγματα. Τα παιδικά χρόνια καταντούν ένα κλειστό κεφάλαιο στο βιβλίο της ζωής μας. Αυτό μπορεί να γίνει και η καταδίκη μας σε μια ζωή μίζερη, την κοινωνικά “καθώς πρέπει”, χαμένοι στην καθημερινή ρουτίνα της δουλειάς.

Πριν λίγες μέρες καθίσαμε όλη η οικογένεια να δούμε μια ταινία. Ο τίτλος της, Christopher Robin. Για όσους δεν γνωρίζουν ο Christopher Robin είναι το αγόρι στα κινούμενα σχεδία Winnie the Pooh. Είναι το μόνο αγόρι, καθώς οι υπόλοιποι πρωταγωνιστές είναι όλοι ζώα. Η ταινία ξεκινά με το αποχαιρετιστήριο δείπνο προς τιμή του Christopher Robin ο οποίος πρέπει να φύγει. Ο συμβολισμός είναι ξεκάθαρος, ο Christopher Robin έφτασε σε μια ηλικία όπου πρέπει να αφήσει την παιδικότητα (αυτό αντιπροσωπεύουν όλοι οι φίλοι του ζώα) και να ωριμάσει, καθώς όπως φαίνεται από την ηλικία του στην ταινία αρχίζει σιγά σιγά να μπαίνει στην εφηβεία. Μετά από αυτό η ταινία μας δείχνει την εξέλιξη της ζωής του και καταλήγει σε κάποιο σημείο να μας δείχνει τον Christopher Robin ενήλικα πλέον με σύζυγο και ένα παΐδι και να είναι ένας αφοσιωμένος διευθυντής εταιρίας. Οι υποχρεώσεις του στη δουλειά αφήνουν την σύζυγο και το παιδί του να νιώθουν παραμελημένοι. Κάπου σε αυτό το σημείο βλέπουμε τον Winnie the Pooh να ξυπνά το πρωί στο κρεβάτι του. Ξανά ο συμβολισμός ξεκάθαρος, η χαμένη παιδικότητα που ο Christopher Robin έχει τόσο παραμελήσει άρχισε να του κτυπά την πόρτα, ο Winnie the Pooh ξύπνησε από τον λήθαργο. Βλέπουμε το Winnie the Pooh  να βγαίνει έξω στο δάσος αλλά όλα ήταν θολά και εγκαταλειμμένα, οι φίλοι του είχαν χαθεί. Αυτό, ξανά, είναι ο εσωτερικός κόσμος του Christopher Robin, που άφησε να πεθάνουν όλα όσα είχαν τόση σημασία για αυτόν όταν ήταν παιδί. Ο Winnie the Pooh περιπλανιέται μέσα στο δάσος ώσπου βρίσκει μια κουφάλα δέντρου και καθώς εισέρχεται βγαίνει από την άλλη και βρίσκεται στο Λονδίνο έξω από το σπίτι του Christopher Robin. Το ασυνείδητο διείσδυσε στην επιφάνεια. Και τότε όλες οι περιπέτειες ξεκινάνε. O Christopher Robin απεγνωσμένα προσπαθεί να στείλει πίσω στο δάσος τον Winnie the Pooh  αλλά πάντα κάτι τον σπρώχνει πίσω. Μέχρι που θα βρεθούν και οι υπόλοιποι χαμένοι φίλοι ζώα, τα παλιά συναισθήματα επανήλθαν στην συνειδητή ζωή, και βλέπουμε την μεταμόρφωση του Christopher Robin, που πλέον δίνει όλη την έμφαση του στην οικογένεια του και στην μικρή του κόρη και όχι στην δουλειά του.

Η ταινία με είχε αγγίξει. Την επομένη το πρωί, ενώ καθόμουν με την μεγάλη μου κόρη της έκανα την έξης ερώτηση, “Παίζουμε μαζί σας?”. Μου απάντησε καταφατικά. Το σκέφτηκα λίγο και την ρώτησα, “Παίζουμε αρκετά μαζί σας?” και τότε μου απάντησε αρνητικά.

Αν ο στόχος μας σαν οικογενειάρχες είναι να βγάλουμε παραπάνω λεφτά τότε το παιχνίδι το χάσαμε…και είμαστε άξιοι της τύχης μας σαν πατέρας, μητέρα, σύζυγος. Είμαι ευγνώμων για ταινίες σαν το Christopher Robin που μας αφυπνίζουν και μας θυμίζουν για τις αξίες της ζωής. Έλατε κοντά στα παιδιά σας, γίνεται και σεις παιδιά, παίξτε μαζί τους, μιλάτε μαζί τους, δείτε ταινίες μαζί τους, διαβάστε παραμύθια (προτιμάτε τα κλασικά) μαζί τους.

Έρευνες έχουν δείξει ότι ο άνθρωπος όταν φτάσει σε μια προχωρημένη ηλικία και έχει αποκτήσει κάποια σοφία σκέφτεται το παρελθόν και μετανιώνει για τον χρόνο και την ενέργεια που αφιέρωσε σε πράγματα που δεν έχουν ουσιαστική αξία, ουσία και νόημα. Ο άνθρωπος αυτός μετανιώνει για τον χαμένο χρόνο που δεν αφιέρωσε στα παιδιά του.

Ελπίζω αυτό το μικρό άρθρο να σας βοήθησε να αντιλήφθητε αυτά που έχουν σημασία στην ζωή μας. Οι ομορφότερες μας στιγμές είναι σε επαφή με τα δικά μας άτομα και αυτές οι στιγμές μας προσφέρονται εντελώς δωρεάν. Με το χρήμα μπορώ να καταφέρω πολλά πράγματα αλλά το σίγουρο είναι ότι δεν μπορώ να αγοράσω ούτε να εξαγοράσω τις ποιοτικές στιγμές με τα παιδιά μου, ούτε μπορώ να αγοράσω την ευτυχία και σίγουρα ούτε την αγάπη.

Ο ίδιος ο Θεός στην ενσαρκωμένη του μορφή είχε πεί για τα παιδιά:

“Σας βεβαιώνω πως αν δεν αλλάξετε κι αν δε γίνετε σαν τα παιδιά, δε θα μπείτε στη βασιλεία του Θεού. ” (Κατα Ματθαίον 18:3)

Λύση εδώ και τώρα

Ο εύκολος δρόμος είναι πάντα πιο ελκυστικός. Στην ψυχανάλυση όμως, και γενικά στην ψυχοθεραπεία, τα πράγματα δεν λειτουργούν με αυτό τον τρόπο. Οι πλείστοι άνθρωποι που επισκέπτονται τον ψυχαναλυτή ζητούν ανακούφιση από δυσάρεστα συναισθήματα που μπορεί να τους βασανίζουν εδώ και χρόνια. Στις πλείστες περιπτώσεις ο άνθρωπος που επισκέπτεται τον ψυχαναλυτή δημιουργεί ασυνείδητα στο πρόσωπο του ψυχαναλυτή την παντοδύναμη φιγούρα που θα εξαλείψει όλα αυτά που τον βασανίζουν, όπως ακριβώς το βρέφος επιζητεί την άμεση ικανοποίηση των αναγκών του από την παντοδύναμη μητέρα.

Έτσι κι’αλλιώς γι’αυτό ήρθε στον ειδικό. Αντιλήψεις και συμπεριφορές, όμως, που θεμελιώθηκαν πολλά χρόνια πριν θέλουν αρκετό χρόνο για να αρχίσουν να αλλάζουν, πόσο μάλλον να υπάρχει μια σιωπηλή απαίτηση για λύση των προβλημάτων από το πρώτο ραντεβού. Άνθρωποι με τέτοιες απαιτήσεις δύσκολα μένουν στην θεραπεία, κάποιοι δεν επιστέφουν ποτέ μετά το πρώτο ραντεβού. Να αλλάξει κάποιος δεν είναι εύκολο, έρχεται σε σύγκρουση με την όλη ύπαρξη του, όσο αυτό-καταστροφικη μπορεί να είναι αυτή. Όσο παράδοξο και αν ακούγεται κάποιοι άνθρωποι προτιμούν να αυτό-καταστρεφονται παρά να μπουν στην διαδικασία να αλλάξουν.

Αυτοί που φεύγουν ‘κλείνοντας απότομα’ στην έξοδο τους την πόρτα του ψυχαναλυτή θα αποταθούν αλλού, σε λύσεις πιο ‘ανώδυνες’. Από την άλλη όμως οι φαρμακευτικές αγωγές δεν είναι πραγματικά λύση στο πρόβλημα. Είναι καταπολέμηση συμπτωμάτων και δύσκολων συναισθημάτων. Συναισθήματα τα οποία είναι σημαντικά να υπάρχουν και να επεξεργαστούν παρά να καταπολεμηθούν απότομα. Σε αντίθετη περίπτωση  η πηγή του προβλήματος θα παραμένει εκεί, να καραδοκεί, έτοιμη να επανεμφανίσει με την πρώτη ευκαιρία.